Św. Jan Chryzostom, biskup i doktor Kościoła - patron dnia (13 wrzesień)

Jan urodził się około 349 roku w Antiochii. Pochodził z możnej rodziny, ale szybko stracił ojca. Kształciła go matka, a sam Jan czytał wiele klasyków, lubił jednak rozywki i młodzieńczy tryb życia.  Chrzest przyjął w wieku 20 lat, po czym wstąpił do stanu duchownego. Służył on u boku biskupa Antiochii, Melecjusza. W 372 roku opuścił miasto by prowadzić życie ascety przez 4 lata. Po powrocie do Antiochii pełnił on rolę lektora i diakona, a w 385 roku przyjął święcenia kapłańskie.

Podczas wybuchu rozruchów przeciwko cesarzowi, Jan wygłosił Mowy wielkopostne, nawołujące lud zmniejszenia popędu. Jednocześnie wpłynął na biskupa, by ten wstawił się u cesarza. Dzięki temu zakazano represji. Jan został dzięki temu nazwany Złotoustym (Chryzostom), a na jego kazania tłumnie przybywali słuchacze.

Po śmierci patriarchy Konstantynopola w 397 roku, urząd ten ofiarowany został Janowi. Udało mu się pojednać biskupa Antiochii ze Stolicą Apostolską, co zaowocowało zakończenie schizmy z Rzymem. Zniósł on przepych na swoim dworze i zachęcał do tego innych duchownych. Nie bał się on piętnować nadużyć, nawet tych na cesarskim dworze. Troszczył się o zwykłych ludzi i wygłaszał piękne kazania, co zjednało  mu lud. Prowadził misyjną działalność na terenie opanowanym przez Arabów. Według tradycji, Jan Chryzostom jest autorem jednej z form celebracji Boskiej Liturgii, do dziś praktykowanej w bizantyjskim obrządku. 

Po pewnym czasie do głosu doszli przeciwnicy patriarchy. Zarzucono mu zbyt duże wymagania dla duchownych i klasztorów. Św. Epifaniusz oskarżył go o sympatię do heretyka Orygenesa. Największym zarzutem postawionym Janowi była krytyka cesarskiego dworu w jego kazaniach, a w szczególności cesarzowej Eudoksji. Na jej polecenie zwołano synod, nazwany "Pod Dębem". Na nim postanowiono usnąć Chryzostoma z urzędu i skazać na banicję. Wywieziono go do Prenetos, jednakże lud zapalczywie bronił Jana. Cesarzowa musiała zwrócić mu wolność.

Relacje między Janem a cesarzową popsuły się ponownie, gdy ta nakazała postawić sobie pomnik pod katedrą. Zostało to potępione w kazaniu, przez co cesarzowa zwołała synod, na którym ponownie postanowiono wygnać Jana z Konstantynopola. Wyprowadzono go aż do Pontu nad Morzem Czarnym, a tam panowały surowe warunki. Jan jednak nie poddał się, był w stanie pisać listy do papieża i innych wpływowych osób. Papież postanowił nawet wysłać legatów do Konstantynopola, ostatecznie nie zostali jednak przyjęci.

Jan Chryzostom zmarł 14 września 407 roku w mieście Comana. Od 428 roku obochdzono w Konstantynopolu jego pamiątkę, a 10 lat później z rozkazu św. Proklusa sprowadzono jego relikwie. Złożono je w kościele Dwunastu Apostołów. Ponad 1000 lat później, sułtan turecki podarował relikwie Karolowi VIII, francuskiemu królowi. Od XVII wieku znajdują się one w Bazylice św. Piotra w Rzymie.

Św. Jan Chryzostom zostawił po sobie wielki dorobek literacki: kanony liturgii, pisma teologiczne, kazania, mowy i korespondencję. Był on znakomitym znawcą pism św. Pawła. Jest on jednym z doktorów Kościoła wschodniego i tam cieszy się również wielkim kultem.



W ikonografii św. Jan Chryzostom przedstawiany jest jako patriarcha w stroju rytu ortodoksyjnego (z dużymi krzyżami), czasami jako biskup Kościoła katolickiego, zazwyczaj z krótką, niekiedy spiczastą bródką i łysiną czołową. Prawą rękę ma uniesioną w błogosławieństwie, w lewej trzyma Ewangelię. Niekiedy wyobrażany jest z krzyżem w dłoni. W ikonografii często spotykany jest na ikonach "Trzech Wielkich Hierarchów" razem ze św. Bazylim Wielkim i św. Grzegorzem Teologiem, spośród których wyróżnia się przede wszystkim najkrótszą brodą.
W sztuce zachodniej jego atrybutami są: księga, osioł, pisarskie pióro.

Inni patroni dnia 13.09: 

  •  Błogosławiony Franciszek Drzewiecki, prezbiter i męczennik